Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında akaryakıt sektöründe usulsüz fatura kullanımını engellemek için yeni bir sistem olan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi'ni (UTTS) hayata geçiriyor. 5 Ekim 2023 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan "Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği"ne göre, akaryakıt istasyonu işleten mükellefler, en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatlarına nitelikleri Darphane tarafından belirlenen Taşıt Tanıma Okuma Cihazı (TTO) takmakla yükümlüdürler. Bu cihazlar, Darphane veya yetkili firmalar tarafından üretilmelidir. İşletmeciler, bu cihazları 31 Aralık 2024 tarihine kadar takmak zorundadır. Ayrıca, kiralama yoluyla edinilen ve işletilen taşıtlar için de 31 Aralık 2024 tarihine kadar Taşıt Tanıma Birimi (TTB) takma zorunluluğu getirilmiştir.
Vergi mükellefi olan kişi ve kuruluşlar için zorunlu, tüketiciler için ise gönüllü olacak yeni sistem ile yaklaşık 15 milyar lira olduğu tahmin edilen vergi kaçağı önlenecek. Tüketiciler ise sektördeki rekabetin artmasına bağlı gündeme gelecek çeşitli kampanya ve avantajlardan faydalanabilecek.
Akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi amacıyla birçok düzenleme ve çalışma hayata geçirildi. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın en son yaptığı düzenlemeler çerçevesinde, Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihaz (yazar kasa) ve bayi denetim sistemleri ile rafineri dağıtım noktasından yakıt dolumuna kadar süren tüm işlemler otomatize edilerek denetim altına alınmıştı. Ancak, araç plakalarının akaryakıt istasyonunda çalışanlar tarafından sisteme manuel olarak işlenmesi nedeniyle usulsüz fatura kullanımını engelleyemiyordu.
Türkiye’de 2.4 milyonun üzerinde gelir vergisi mükellefi bulunuyor. Gelir vergisi mükellefleri eğer varsa akaryakıt harcamasını gider gösterebilmek için fatura almak zorunda. Akaryakıtı kullanan aracın da mükellefe ait olması şart. Ancak uygulamadaki boşlukları kullanan bazı mükellefler, kullanmadığı ya da kullandığından fazla akaryakıt harcamasına ait faturayı gider göstererek daha az vergi verme eğiliminde olabiliyor. Çünkü, pompaya yanaşan aracın plaka bilgisi istasyonda çalışan tarafından elle girilirken, sözlü beyan nedeniyle gerçekte akaryakıt alıp almadığı konusu soru işareti. Yani akaryakıtı alan başkası, faturayı alan başkası olabiliyor.
Araç plaka bilgisi otomatik olarak işlenecek
Gelir İdaresi Başkanlığı, akaryakıt sektöründe yaşanan usulsüz fatura kullanımını sonlandırmak ve suistimalleri ortadan kaldırmak için UTTS ile ilgili tebliği yayınladı. Böylece, akaryakıt sektöründe tüm süreçlerin insan müdahalesi olmaksızın yürütüleceği Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ni devreye giriyor.
Elektronik etiketle anında izlenebilecek
Yayınlanan tebliğ de UTTS’nin kurulması ve işletilmesi esasları, UTTS kapsamında pompa tabancalarına Taşıt Tanıma Okuyucu Cihazı takılması zorunluluğu ve uygulama esasları, UTTS kapsamında yakıt alan taşıtlara Taşıt Tanıma Birimi takılması zorunluluğu ve uygulama esasları, Darphane tarafından UTTS kapsamında kurulacak sistem ile yetkili firma işlemleri, UTTS kullanılarak yapılan akaryakıt satışlarında belge düzeni belirlendi.
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin altyapısı; araç deposu dolum ağzına takılacak plaka ve şirket bilgilerini dijital olarak saklayan Taşıt Tanıma Birimi (elektronik etiket), istasyonlardaki pompa tabanca ünitesine takılacak Taşıt Tanıma Okuyucusu (elektronik etiket okuyucusu), istasyon işlemci ünitesi ve istasyon işlemci ünitesine takılacak sistem şifreleme anahtarını sağlayan milli SAM Kart’tan oluşuyor.
